ابک پسری 6 ساله است که از طرف پزشک متخصص اطفال جهت بررسی به روانپزشک اطفال معرفی شده است . والدین اظهار می کنند که کودک تا سن 5/1 سالگی از نظر گردن گرفتن ، نشستن و راه رفتن کاملا طبیعی ولی شروع تکلم با تاخیر بوده است . در حدود دو سالگی خانواده متوجه پسرفت تکلمی کودک شده اند بطوریکه کلمات قبلی را استفاده نمی کرده و یا نابجا و غلط استفاده می کرده است . در حال حاضر در برقراری روابط با همسالان مشکل دارد و قادر به دوستیابی نیست. هنگام حضور در مهد کودک بصورتی رفتار می کند که گویی هیچکس در کلاس حضور ندارد. تماس چشمی محدود است ویا خیره می شود . در مقابل رفتار محبت آمیز والدین واکنش نشان نمی دهد . در خانه بیشتر در خودش است وبه نظر می رسد در دنیای خیالی خودش سیر می کند . کلمات و جملات دیگران را بدون درک مفاهیم تکرار میکند و گاه عبارات شنیده شده فعلی را تکرار میکند . کمتر از ضمیر من استفاده می کند و خودش را به نام صدا می کند .مفاهیم و دستورات را درک می کند ولی توجه و تمرکز خیلی کم است بطوریکه کوچکترین محرک محیطی موجب حواس پرتی در او می شود. حرکات تکراری دارد مثلا مدتها با چرخ ماشین اسباب بازیش سرگرم می شود و یا ساعتها کلید برق را روشن و خاموش می کند ویا با دگمه های کنترل تلوزیون بازی می کند . علاقه خاصی به وسایل مکانیکی دارد مثلا حرکت پنکه ، ماشین لباسشویی و یا صدای جارو برقی توجه او را جلب می کند . از طرف دیگر به آگهی های تبلیغاتی علاقه خاص نشان می دهد و ریتم کلام و آهنگها را بصورت طوطی وار تکرار می کند . گاهی اوقات دستش را در وضعیت غیر عادی نگه می دارد و یا مرتب با دست به صورتش ضربه می زند . مدتها در گیر تکان خوردن ، چرخیدن و .... می شود.عادات خاصی دارد مثلا در خانه از مسیر مشخصی حرکت می کند . با اسباب بازیهایش درست بازی نمی کند .مثلا با ترتیب معین آنها را در رختخوابش می چیند بطوریکه خلاف آن موجب نگران شدن او می گردد . ازطرف دیگر در بررسیهای آزمایشگاهی ، نوار مغزی و سی تی اسکن مغزی انجام شده مورد خاصی نشان داده نشده است . با توجه به تاریخچه ، ارزیابی روانشناسی و روانپزشکی ، کودک مبتلا به اختلال اتیستیک است .

 اتیسم چیست ؟

 اتیسم نوعی اختلال رشدی است که با رفتارهای ارتباطی و کلامی غیر طبیعی مشخص می شود . علایم آن اختلال در سه سال اول زندگی بروز می کند . علت اصلی اختلال ناشناخته است و در پسران شایعتر از دختران است . وضعیت اقتصادی ، اجتماعی ، سبک زندگی و تحصیلات والدین نقشی در بروز اتیسم ندارد . این اختلال بر رشد طبیعی مغز در حیطه تعاملات اجتماعی و مهارتهای ارتباطی تاثیر می گذارد . کودکان و بزرگسالان مبتلا به اتیسم در ارتباط کلامی و غیر کلامی ، تعاملات اجتماعی و فعالیت های مربوط به بازی مشکل دارند . این اختلال ارتباط با دیگران و دنیای خارج را برای آنان دشوار می سازد. در بعضی موارد رفتارهای خود آزارانه و پرخاشگری وجود دارد . در این افراد حرکات تکراری (دست زدن ، پریدن) ویا مقاومت در مقابل تغییر دیده می شود و ممکن است در حواس بینایی ، شنوایی ، لامسه ، بویایی و چشایی نیز حساسیتهای غیر معمول نشان دهند . هسته مرکزی مشکل در اتیسم ، اختلال در ایجاد ارتباط است . پنجاه درصد کودکان اتیستیک قادر نیستند از زبان خود به عنوان وسیله اصلی برقراری ارتباط با سایرین استفاده نمایند . عدم بکار بردن ضمیر "من" از ویژگیهای کلامی این کودکان است . از مسایل دیگر تکلمی تکرار کلمات وجملات اطرافیان است .

 انواع اختلالات نافذ رشد چیست ؟

چندین اختلال در زیر گروه اختلالات نافذ رشد وجود دارد . این اختلالات نافذ رشد آسیب شدید در چندین حوزه رشدی وجود دارد . افرادیکه در طبقه بندی اختلالات نافذ رشد قرار می گیرند در برقراری ارتباط اجتماعی دچار مشکل هستند ولی شدت آن متفاوت است .نکات عمده ای که تفاوت میان اختلالات را بیان می کنند در زیر مطرح شده است :

اختلال اتیستیک :

ارتباط ، تعامل اجتماعی و بازی تخیلی بطور مشخص آسیب دیده است . علایق ، فعالیتها و رفتارهای تکراری دیده می شود . اختلال در سه سال اول زندگی شروع می شود .

اختلال آسپرگر:

 با آسیب در تعاملات اجتماعی و وجود فعالیتها وعلائق محدود مشخص می گردد . تاخیر در شروع تکلم وجود دارد ولی در حقیقت مبتلایان مشکل تکلمی کمتری دارند . هوش معمولا طبیعی و یا بالا تر از طبیعی است .

اختلال رت :

سیر پیشرونده ای دارد که فقط در دختران دیده می شود. در ابتدا مراحل رشد طبیعی است ولی بعد مهارتهای به دست آمده قبلی و توانایی استفاده هدفدار از دستها را از دست می دهند و بجای آن حرکات تکرار شونده دست ایجاد می شود که بین سنین یک تا چهار سالگی شروع می شود .

اختلال فرو پاشنده دوران کودکی:

رشد حداقل در دوسال اول زندگی طبیعی است . از دست دادن جدی مهارتهایی که قبلا داشته است مشاهده می شود.

اختلال نافذ رشد غیر اختصاصی :

به تنهایی علائم مشخص هیچیک از اختلالات بالا را نداشته و نمی توان آن را جزو یکی از طبقه بندیهای فوق الذکر جای داد.

علت اتیسم چیست؟

اتیسم یک ناتوانی طولانی مدت است که منجر به اختلال عملکرد عصبی – روانی در فرد می شود. گر چه اتیسم عارضه نادری است اما شیوع اتیسم حتی تا 20 مورد در هر000ر10 تولد زنده می رسد. اگر چه علت اصلی کاملا شناخته شده نمی باشد اما در سالهای اخیر تحقیقات و مطالعات زیادی در این زمینه صورت گرفته است . تحقیقات تاکید زیادی بر منشا زیست شناختی و عصب شناختی در مغز دارد . در بسیاری از خانواده ها سابقه اتیسم و یا اختلالات مربوط به آن وجود داشته است که مسائل مربوط به ژنتیک و ایمن شناسی در بحث سبب شناسی مطرح می گردد. تا بحال ژن خاصی که مربوط به اتیسم باشد شناخته نشده است و پژوهشگران در مورد نقش ژنتیک در علت شناسی اتیسم اختلاف نظر دارند اما عده ای از آنها ترکیب چندین ژن را بعنوان علت اختلال مطرح می کنند . چندین نظریه در باره اتیسم مطرح شده که هیچ یک به طور دقیق اثبات نشده است .

علائم اتیسم چیست ؟

بطور معمول افراد مبتلا به اتیسم حداقل نصف علائمی را که در زیر عنوان شده است ، نشان می دهند . این نشانه ها از خفیف تا شدید متغیر هستند . درموقعیت های کاملا متفاوت رفتارهایی که با سن کودک تطابق ندارد مشاهده می گردد.

- اصرار به یکسانی داشته و در مقابل تغییر مقاوم هستند

- مشکلات شدید تکلمی دارند

- در بیان نیازها مشکل دارند و بجای استفاده از کلمات از اشارات و حرکات استفاده می کنند

- کلمات و جملات دیگران را تکرار می کنند.

- خنده وگریه بی دلیل داشته و یا بدون علت مشخص نگران و مضطرب می شوند.

- قشقرق به پا می کنند و برای دلائلی که برای دیگران آشکار نیست شدیدا پریشان می شوند

- قادر نیستند با دیگران رابطه برقرار کنند

- دوست ندارند د رآغوش گرفته شوند و یا دیگران را در بغل گیرند

- تماس چشمی ندارند یا تماس آنها اندک است

- به روش آموزش معمول پاسخ نمی دهند

- با اسباب بازی درست بازی نمی کنند - چرخیدن و تاب خوردن را خیلی دوست دارند

- احساس درد کمتر یا بیشتر از حد دارند

- از خطرات نمی ترسند - پر تحرک یا کم تحرک هستند

- نسبت به اطرافیان واکنش عاطفی نشان نمی دهند - به صحبتها ویا صداها پاسخ نمی دهند بطوریکه بنظر می آید ناشنوا هستند اگر چه حس شنوایی سالم است

- هفتاد در صد کودکان اتیسم ناتوانی هوشی دارند - در برخی از کودکان اتیستیک تواناییهای خاص وجود دارد

باورهای غلط درباره اتیسم :

1- کودکان مبتلا به اتیسم هرگز ارتباط چشمی برقرار نمی کنند

 2- کودکان اتیستیک نبوغ دارند

 3- کودکان مبتلا به اتیسم صحبت نمی کنند

 4- کودکان اتیستیک قادر به نشان دادن محبت خود نیستند

 5- اتیسم یک بیماری روانی است

 6- منظور از پیشرفت این کودکان یعنی اینکه کاملا شفا یابند

 7- کودکان مبتلا به اتیسم نمی توانند به دیگران لبخند بزنند

 8- کودکان اتیستیک تماس جسمی محبت آمیز برقرار نمی کنند

ما می دانیم که این کودکان تحریکات حسی را به گونه ای متفاوت درک می کنند که موجب اشکال در ابراز محبت و برقراری ارتباط عاطفی درآنها می گردد . اما به هر حال این کودکان می توانند . در صورتیکه این کودکان را باور کنیم قادر به داد وستد عاطفی با آنها هستیم . تعدادی از روشهای درمانی – توانبخشی شامل موارد زیر هستند:

- دارو درمانی

- رفتار درمانی

- گفتاردرمانی

تهیه شده توسط: " انجمن روانپزشکی کودک ونوجوان ایران "